ورود به بازار کپی رایت، راه نجاتی برای نشر کتاب ایران

به گزارش سایت دفتر مشق به نقل از ایرنا

به گزارش ایرنا، در این بین، بسیاری از کتاب هایی چاپ می شوند که متاسفانه خواننده ای جز فامیل و دوستان آن نویسنده یا مترجم ندارند که شاید بتوان دلیل آن را به غیر از ضعف بازاریابی و شبکه توزیع کتاب در محتوای بی کیفیت آن نیز جست و جو کرد.
با این اوصاف، چنین کتاب هایی از کیفیت لازم برخوردار نیستند تا بتوانند جایگاه خود را در بازار ملی پیدا کنند، چه رسد به اینکه بخواهد در سطح بین المللی مطرح شود. بنابراین یکی از راهکارهایی که کارشناسان حوزه کتاب برای انتشار کتاب های با محتوای باکیفیت ارایه می کنند، رعایت حق کپی رایت (حق تکثیر) است.
جالب است که فقط هفت کشور در دنیا به قانون کپی رایت نپیوسته اند که ایران جزء یکی از آن ها است؛ این مساله باعث شده که از یک سو نویسنده ایرانی هنگام نوشتن کتاب ، امیدی به بازار بین المللی نداشته باشد و شاید این مساله در کیفیت محتوا تاثیرگذار باشد؛ به هرحال اگر نویسنده ایرانی بداند کتابی که می نویسد شاید در سطح جهانی غوغا کند، بهتر روی کتابش تمرکز کند.
از سوی دیگر برخی مترجمان نیز فقط به فکر این هستند که کتابی را بدون اجازه نویسنده ترجمه کنند و به بازار کتاب بفرستند؛ اگر این مترجمان ملزم بودند بابت این کتاب اجازه بگیرند و حق کپی رایت پرداخت کنند بی شک در انتخاب محتوا دقت بیشتری می کردند و از سوی دیگر هرکسی که آشنایی کمی با زبان داشت جرات این را به خود نمی داد که به راحتی به بازار ترجمه کتاب ورود پیدا کند.
از سوی دیگر بازار کتاب به ویژه این روزها با مسائل و مشکلات مختلفی درگیر است که موجب شده کتاب در تیراژهای پایین منتشر شود و سود چندانی برای انتشاراتی ها و نویسندگان نداشته باشد درحالیکه با قانون کپی رایت ، یک کتاب را می توان بارها و بارها فروخت و می تواند درآمد ارزی به همراه داشته باشد.
خبرنگار ایرنا با گفت و گو با تعدادی از دست اندرکاران حوزه نشر و کتاب و گو مشکلات حوزه قانون کپی رایت را واکاوی کرده است.

* اقتصاد نشر جهانی از کتاب دو نوع درآمد دارد
مدیرعامل آژانس ادبی و ترجمه «پل» درباره تاثیر مراعات قانون کپی رایت بر اقتصاد نشر می گوید: اقتصاد نشر جهانی از کتاب دو نوع درآمد متصور است یکی مربوط به فیزیک کتاب است که این فیزیک کتاب می تواند پرینت، به صورت شنیداری، الکترونیک یا سی.دی باشد؛ یعنی ارائه های مختلف از کتاب که فیزیک دارد.
مجید جعفری اقدم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: یکی دیگر از محل درآمد اقتصاد نشر، مبادله کپی رایت کتاب است. یعنی کتابی که در ایران به زبان فارسی، ناشر ایرانی چاپ کرده این کتاب قابل واگذاری به ناشران دیگر در کشورهای مختلف است تا به زبان های مختلف ترجمه و توسط ناشران آن کشورها چاپ شود نه اینکه ما اینجا کتابی را ترجمه کنیم و خارج بفرستیم. این را مبادلات رایت نمی گویند، تبادل transaction می گویند که تعریف دارد.
وی ادامه می دهد: گردش مالی تبادل رایت در دنیا بیش از سه برابر فیزیک کتاب است. چون هر کتاب صدها بار کپی رایت آن واگذار می شود ، یک بار به روسیه، یک بار ترکیه، به زبان های مختلفی در هر کشوری واگذار می شود، بنابراین با توجه به وضعیتی که در نشر ایران به وجود آمده، - کُندی و بحران کاغذ موجب شده تا اکثر موسسات انتشاراتی با مشکل روبرو باشند و در حال تعطیلی هستند- ، ورود به بازار کپی رایت یکی از راه های نجات است.
وی اضافه می کند: ناشران می توانند کتاب های خود را به دنیا عرضه کنند تا بتوانند از محل کپی رایت درآمد داشته باشند، این را کپی رایت می کنند.

*کتاب های خارجی در ایران چتر حقوقی ندارند
مدیرعامل آژانس ادبی و ترجمه «پل» درباره مشکلات حق کپی رایت در ایران می گوید: در این زمینه مشکلات زیادی داریم، یکی از مشکلات ما همان عضو نبودن ایران در قانون کپی رایت جهانی است به طوری که در دنیا هفت کشور عضو قانون کپی رایت نیستند که یکی از آن کشورها ایران است. این هم دست ارشاد و جاهای دیگر نیست، حاکمیتی است که مشکل آن را حل کند.
جعفری اقدم می افزاید: اگر ایران عضو قانون کپی رایت شود این تبادل رایت خیلی سرعت خواهد گرفت. بیشتر ناشران خارجی بیشترین مشکلی که دارند می گویند چون شما عضو رایت نیستید چتر حقوقی اینجا وجود ندارد. فردا شما قراردادها را مراعات نکردید ما جایی نداریم که برویم شکایت کنیم.
وی ادامه می دهد: اما به آنان می گوییم که درست است که ایران جزو قانون کپی رایت نیست اما ناشر ایرانی کتاب شما را در ایران ترجمه و چاپ کند ، کار غیرقانونی نمی کند، قانون به او اجازه می دهد اما کار غیراخلاقی می کند که اثر فرد دیگری را بدون اجازه و اطلاع او می آید به فارسی ترجمه و چاپ می کند.
وی خاطرنشان می کند: خوشبختانه در 10 سال اخیر حداقل نزدیک به 30 تا 40 ناشر ایرانی پیدا شده اند که به رغم عضو نبودن ایران در کپی رایت، خودشان قانون کپی رایت را مراعات می کنند یعنی وقتی می خواهند کتابی را ترجمه کنند با ناشر خارجی قرارداد کپی رایت منعقد می کنند چون دوست دارند خودشان هم فردا از ناشرانی که کپی رایت می گیرند به آن ناشران ، کپی رایت بفروشند.
مدیرعامل آژانس ادبی و ترجمه «پل» می گوید: مبادله رایت دو طرفه است و دو طرفه اتفاق می افتد. آینده، آینده خوشبینی است چراکه ناشران ما به تدریج متوجه فواید فضای رایت می شوند و رفتار حرفه ای آنان به تدریج اصلاح خواهد شد. بازارها را می شناسند و ورود پیدا می کنند.
جعفری اقدم می افزاید: از زمانی که ما در وزارت ارشاد بحث کپی رایت را شروع کردیم شاید دو تا سه ناشر با فضای رایت آشنایی نداشتند اما در حال حاضر به راحتی می توان 50 نفر در حوزه نشر را پیدا کرد که به این فضا ورود پیدا کرده اند و صدها ناشر دیگر در این زمینه مطلع شده اند که می شود در این ساز و کار وارد شد.
وی یادآور می شود: به طورمثال آژانس ادبی پل طی یک سال گذشته 150 رایت ایرانی را به کشورهای عربی مانند مصر و الجزایر و همچنین آمریکا، انگلستان، قزاقستان و صربستان واگذار کرده و نزدیک به 43 کپی رایت از ناشران خارجی برای ناشر ایرانی خریده است.
وی تصریح می کند: توافقاتی برای فروش رایت با یک ناشر عمانی داشتیم. نزدیک به 22 عنوان کتاب توافق اولیه انجام شده که به ناشران چینی واگذارکنیم.

*98 درصد ناشران ایرانی قانون کپی رایت را رعایت نمی کنند
مدیرمسئول اننتشارات هزاره ققنوس نیز درباره مشکلات ناشران در رابطه با قانون کپی رایت می گوید: ایران چون عضو قانون کپی رایت نیست، مسائل و مشکلات خود را دارد و ناشران ایرانی تلاش می کنند این مشکلات را با قراردادهای داخلی که بین ناشر ایرانی و ناشر خارجی بسته می شود، حل کند.
رضا حاجی آبادی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می افزاید: می توان توافق نامه هایی بین این ناشران منعقد شود که هم اعتبار قانونی داشته باشد و هم به نوعی باعث جلب اعتماد طرف مقابل می شود، طرف مقابل یعنی آن کشوری که دارای قانون کپی رایت هست و ما که نداریم.
وی تصریح می کند: 98 درصد ناشران ایرانی قانون کپی رایت را رعایت نمی کنند؛ ناشران ایرانی سالهاست که بدون اجازه ناشران خارجی از آثار غیرایرانی آنها استفاده می کنند.
وی ادامه می دهد: ناشران ایرانی به ندرت حق کپی رایت را رعایت می کنند با وجودی که کار سختی نیست و با توجه به اینکه زبان فارسی ، زبانی نیست که ناشر خارجی را بخواهد از بابت اینکه کتابش از متن اصلی خارج شود، دلواپس کند . برای مثال اگر ناشر آلمانی بخواهد رایت از زبان انگلیسی واگذار کند به خاطر گستره زبان انگلیسی شاید مقداری دستش بسته شود اما وقتیکه اثری به زبان فارسی بازگردد برای آن ناشر اصلی خیلی موضوع نگران کننده ای نیست و حتی یک امتیاز است.

*ناشر ایرانی حتی بدون پرداخت پل می تواند حق کپی رایت را بگیرد
مدیرمسئول اننتشارات هزاره ققنوس می گوید: ناشران می توانند با یک مکاتبه ساده ، شرایط را برای ناشر خارجی توضیح دهند ، حتی می توانند با موافقت بدون پرداخت پول هم اجازه چاپ را در ایران بگیرند. این بسیار می تواند اعتبار اخلاقی ایران در جوامع ادبی دنیا را افزایش دهد اما متاسفانه همین کار را نیز انجام نمی دهند.
حاجی آبادی می افزاید: به طور مثال انتشارات هزاره ققنوس با این شرط با چینی ها کار می کند که مبادله دو طرفه داشته باشد یعنی در ازای آثاری از زبان فارسی به چینی ، کاری از چینی به فارسی برگردانده می شود و به طورمثال در نظر است کتاب مربای شیرین هوشنگ مرادی کرمانی به چینی برگردانده شود.

*تاثیر مشکلات ارزی در بی توجهی ناشران ایرانی به حق رایت
مسئول فروش رایت کتاب های طوطی (بخش کودک انتشارات فاطمی) می گوید: با توجه به اینکه ایران جزو هیچ کنوانسیون کپی رایتی در دنیا نیست، ناشر ایرانی تا همین چند سال پیش و حتی بسیاری از آنان همین الان هم به قانون کپی رایت اهمیتی نمی دهند و اجازه نشر کتاب ها را از ناشران خارجی دریافت نمی کنند.
مهدی امیر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می افزاید: بی توجهی ناشران ایرانی به حق کپی رایت، یک بُعد فرهنگی دارد ، قانون کپی رایت از دیرباز در ایران جا نیفتاده است اما از سوی دیگر نمی توان مشکلات ارزی، گرانی و نوسان های زیاد بازار نشر ایران را در بی توجهی به قانون کپی رایت، نادیده گرفت.
وی در پاسخ به این سئوال که آیا پرداخت حق رایت، ناشر ایرانی را از قانون کپی رایت می ترساند، می گوید: به هرحال مبلغی که برای کپی رایت پرداخت می کنیم طبق عرف دنیا است. بسیاری از ناشران خارجی با توجه به اینکه وضعیت ایران را درک می کنند، تلاش می کنند که با ایران حتی در واقع کمتر و با ملایمت بیشتری رفتار کنند.

*کپی رایت، فیلتری برای انتخاب کتاب های خوب
مسئول فروش رایت کتاب های طوطی تصریح می کند: تیراژ کتاب ها در ایران کم است به طور مثال در حال حاضر چین بسیاری از اوقات ، تیراژ کتاب ها را با پنج هزار کپی آغاز می کند اما ما با دو هزار کپی آغاز می کنیم. بنابراین تلاش می کنیم رایت برای کتاب هایی باشد که خواننده آن بیشتر باشد، موضوع آن طوری باشد که برای خواننده و کودکان ایرانی جذاب باشد.
امیر می افزاید: همین که می خواهیم مبلغی بپردازیم تا حق کپی رایت را بخریم، فیلتری ایجاد می کند تا ناشر روی محتوای کتاب حساس شود و هرکتابی در ایران چاپ نشود و به کیفیت کتاب اهمیت بیشتری داده شود.
وی اضافه می کند: انتشارات طوطی کپی رایت را برای همه کتاب های خود رعایت می کند و به طورمثال اخیرا حق نشر کتاب مدرسه حشرات باحال را از چین خریداری کرده است؛ قبلا چند کتاب از جمله کتاب «کلاغ سیاه به سفر می رود» به چین فروختیم . کتاب تک خال از نویسنده ایرانی نیز به زبان های ترکی ، کره ای و فرانسوی (کبک کانادا) فروخته شده است.

*تاثیر کپی رایت در درآمد حاصل از کتاب
به هرحال در ایران شمار نویسندگانی که از راه کتاب ، روزگار بچرخانند کم است و نویسندگی را کمتر می توان در ایران جزو شغل برشمرد و از سوی دیگر در جهان امروز کمتر شاهد شاهکارهای ادبی ایران معاصر هستیم.
درآمد حاصل از یک کتاب بستگی به میزان فروش آن دارد؛ فروش آن نیز به عوامل مختلفی مانند تیراژ کتاب، بازار توزیع و فرهنگ کتابخوانی و همچنین ظرفیت کتاب در ارایه به خوانندگان دیگر کشورها از طریق رعایت حق کپی رایت دارد. بازار نشر ایران می توانند از طریق کپی رایت، مخاطبانی فراتر از مرزهای خود پیدا کند و درآمد ارزی داشته باشد. در شرایطی که بسیاری از ناشران با بحران های مختلفی مواجه هستند می توان به بازارهای خارجی امید داشت.
گزارش از سادات حسینی خواه
اجتمام*9185*9105*