تغییر در پارادایم‌های حمایتی لازمه حل معضلات کنونی نشر

سال‌هاست که برگزاری نمایشگاه‌های استانی کتاب بروز اختلافاتی را میان کارگزاران نشر سبب شده است، ماه پیش کتاب فروشان اصفهان در نامه‌ای از رئیس اتحادیه صنف کتاب و لوازم التحریر اصفهان خواسته بودند که این نمایشگاه امسال نیز برای چهارمین سال پیاپی برگزار نشود، که البته موفق نبودند.
موافقان وضع موجود از نبود بسترهای دائم فروش برای بیشتر کتاب‌های تولید شده در بیشتر شهرستان‌های کشور سخن می‌گویند و اینکه این نمایشگاه ها هر ساله جانی می دهد به توزیع کتاب در مناطق گوناگون کشور اما مخالفان از تأثیر سوء این نمایشگاه بر کار کتاب فروشان به عنوان خرده فروشان کتاب گلایه‌مندند و معتقدند که دولت با برگزاری این نمایشگاه‌های فروشگاهی، تقویت موضعی و فصلی نشر را دنبال کرده و از مراکز دائمی فروش کتاب (کتاب فروشی ها) غافل مانده است.

**نمایشگاه‌های استانی کتاب محلی برای جبران نارسایی در سیستم توزیع
کارشناس مدیریت اجرایی و مدیر مسئول انتشارات باد در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: از اهداف برگزاری نمایشگاه‌های استانی، جبران نواقص شبکه توزیع کتاب در کشور و حمایت از مصرف کنندگان کتاب اعلام شده است در حالیکه این نمایشگاه‌ها در حقیقت نمایشگاه نیست و مکانیزمی برای تعادل عرضه و تقاضا و محلی برای جبران نارسایی در سیستم توزیع کتاب است.
نیایش سرامی افزود: چنین مکانیزمی طی این مدت مسکنی برای توزیع نابسامان کتاب در گستره جغرافیایی کشور بوده اما در درازمدت در جهت تقویت این نارسایی عمل و شبکه مویرگی توزیع کتاب را تضعیف کرده و این مسکن عوارض بسیاری بر پیکر نحیف نشر ایران وارد ساخته است.
وی ادامه داد: طی دهه‌های گذشته دولت ها با نیات خیرخواهانه با اتخاذ سیاست های نامتوازن حمایتی از صنعت نشر سبب توسعه‌نیافتگی نشر ایران و تضعیف روزبه روز اقتصاد آن شده اند، باید بپذیریم که این حمایت ها نتوانسته اند انگیزه و نیاز به مصرف کتاب در جامعه را بالا برند وگرنه حال امروزمان این نبود.

**شیوه برگزاری نمایشگاه‌های استانی نیازمند تغییر
سرامی گفت: برگزاری بیش از 360 نمایشگاه استانی از سال 1371 تاکنون الگوی خرید و فروش کتاب را در شهرستان ها دستخوش تغییر کرده است و این نمایشگاه ها در اذهان عمومی به مثابه محلی برای خرید و فروش کتاب شناخته می شود. پس در هر تغییر یا تحولی در شیوه برگزاری این نمایشگاه ها باید برای این تصویر ساخته شده در اذهان بازدیدکنندگان، برگزارکنندگان و غرفه داران (ناشران) فکری شود.
کارشناس مدیریت اجرایی افزود: طی حدود بیش از دو دهه این نمایشگاه‌ها ذینفعانی را به وجود آورده که حفظ وضع موجود را در جهت تأمین منافع خود می بینند پس به راحتی از آن دست برنخواهند داشت. طبیعی است که تغییر در نگرش ها نسبت به این نمایشگاه ها و بازنگری در روند برگزاری آنها کاری نیست که هر مدیر دولتی شهامت رویارویی با آن را داشته باشد.
سرامی افزود: وقتی ناشر در یک نمایشگاه به جای کتاب فروش، حوزه عملکردی آن را پوشش می دهد، کانال های توزیع تضعیف می شوند که نتیجه این روند تضعیف صنعت نشر و تهدید مصرف کالا است. از سوی دیگر رخدادی که خیر عمومی همه ذینفعانش را در نظر نگیرد، کژکارکرد و آسیب زاست، در عرصه سیاست گذاری فرهنگی دولت حق ندارد که خط مشی های حمایتی را به گونه ای وضع کند تا به بهانه تقویت یک حوزه به گونه ای عمل شود که حوزه های دیگر متضرر یا تضعیف شوند.
وی ادامه داد: برگزاری این نمایشگاه ها به بهای تضعیف کتابفروشی های منطقه ای کار نادرستی بوده که باید طی یک برنامه زمان دار برچیده شوند یا تغییر شکل یابند.
سرامی گفت: مدافعان برگزاری نمایشگاه‌های استانی استدلال می کنند که این نمایشگاه ها سبب می شود که مردم شهرستان ها با کتاب ها آشنا شوند و کتاب در دل جامعه برود. چرا باید کارکرد نمایشگاه ها را تا این اندازه تقلیل دهیم. آیا سامانه های بزرگ معرفی کتاب که بر پایه «وب» کار می کنند و ده ها سازمان عریض و طویل فرهنگی از وزارت آموزش و پرورش تا اداره های ارشاد شهرستان ها نباید برای به میان آوردن کتاب نزد مردم کوچه و بازار برنامه داشته باشند؟ تا کی قرار است این نمایشگاه ها بار کم کاری های ما را در حوزه های گوناگون بر دوش بکشند و خود عوارض بسیاری را در صنعت نشر پدید آورند؟
سرامی افزود: برگزاری نمایشگاه های استانی راه حل قطعی برای به میان آوردن کتاب در میان مردم کوچه و بازار، فروش کتاب ناشران شهرستانی و منطقه‌ای، افزایش ویترین کتاب در مناطق گوناگون کشور، جذب پیوسته مشتریان در طول سال، ایجاد میل و رغبت به خرید کتاب در میان کتاب خوان های غیرحرفه ای یا توسعه فرهنگی شهرستان‌ها، نیست.
وی معتقد است: اگر چنین چیزی موثر بود با این تجربه آزموده شده وضعیت این شاخص‌ها در جای جای کشور، تصویر دیگری از امروزمان را نمایان می کرد، از دیدگاه علمی خدمتی که نمایشگاه می‌تواند به سیستم توزیع یک کالا کند بسیار فراتر از آن است که به صورت یک مرکز خرید و فروش تلقی شود. با توجه به تعاریف گوناگونی که از نمایشگاه ها ارائه شده، نمایشگاه یکی از ابزارهای بازاریابی و ایجاد ارتباط میان ذینفعان یک صنعت است که تحت تأثیر چهارعامل تبلیغات حضوری، روابط عمومی، تشویق و ترغیب و پیشبرد فروش قرار دارد.
این کارشناس مدیریت اجرایی افزود: تنزل دادن این نمایشگاه‌ها به موضوع پیشبرد فروش، ندیدن ظرفیت‌های فراوانی است که این نمایشگاه ها می تواند امکان بالفعل شدنشان را پدید آورد، پرسش این است که اگر این نمایشگاه ها به این شکل برگزار نشوند چه باید کنیم؟ اقتصاد نمایشگاهی بودن نمایشگاه، چیزی فرای اقتصاد خرید و فروش کتاب در زنجیره مرسوم تأمین کالاست.
سرامی گفت: این نمایشگاه ها می تواند به جشنواره های فرهنگی برای ترویج کتاب و کتاب خوانی بدل شوند. طبیعی است که به جای یا در کنار برگزاری این نمایشگاه ها باید به جد تقویت کتاب فروشی‌های محلی و سامانه های سراسری فروش کتاب را در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در نظر داشت.
وی با فراخواند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اتخاذ سیاست‌های حمایت از فروشی‌های محلی و سامانه‌های سراسری فروش کتاب، گفت: در برنامه ریزی برای این تغییر باید مقتضیات امروز صنعت نشر و اوضاع جامعه را در جهت تحقق خیر عمومی، درنظر داشت؛ ارگان فرهنگی دولت می‌تواند به جای توزیع یارانه به شکل مستقیم میان اقشار مختلف با تقویت باشگاه‌های کتاب و کتابفروشی‌های موجود همچنین کمک به راه اندازی کتاب فروشی‌های تازه و حمایت از موزعان کتاب در گستره جغرافیایی کشور، توزیع کتاب را سامان دهد.
فراهنگ**3009** 9053