«آن بیست و سه نفر»، از تحسین مخاطبان تا تقریظ مقام معظم رهبری

به گزارش روز پنجشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، احمد یوسف‌زاده یکی از آزادگان سرفراز حماسه سازی دوران هشت سال دفاع مقدس است که بیش از هشت سال از عمر خود را در زندان‌های حزب بعث گذراند. همزمان با آغاز عملیات غرورآفرین «بیت المقدس» که نتیجه آن به آزادسازی خرمشهر منتج شد، 23 نفر از نوجوانان بسیجی در قالب این عملیات توسط نیروهای عراقی به اسارت گرفته شدند و این آغاز مسیر هشت ساله دوران اسارت احمد یوسف زاده و همراهان اوست که ماجرای آن در خلال کتاب «آن بیست و سه نفر» روایت شده است.
ذکر این نکته ضروری است که کتاب «آن بیست و سه نفر» بازگوکننده هشت ماه نخست از دوران اسارت این بسیجی آزاده است و در حقیقت نخستین جلد از سه‌گانه خاطره نویسی احمد یوسف زاده درباره دوران اسارت خود و همرزمانش.

** رکورد چاپ ششصد هزار نسخه ای
این کتاب دارای چنان لحن و جذابیتی در شکل روایت و فراز و فرودهای خاطره‌گویی، کنش‌ها و تعلیق‌های ستودنی به قلم یوسف زاده است که تنها در طی یک سال و نیم اخیر که از چاپ آن می‌گذرد بیش از 60 بار چاپ و ششصد هزار نسخه از آن تاکنون منتشر شده و در اختیار علاقمندان به ادبیات دفاع مقدس، خاصه ادبیات داستانی مبتنی بر روایت و سبک خاطره‌نگاری قرار گرفته است.

** اقبال مخاطبان به خاطره نویسی دفاع مقدس
آنچنان که پیشتر ذکر شد سنت خاطره نویسی در ادبیات داستانی ما سنتی کهن و قدیمی نیست و در حقیقت آغاز این فصل و شیوه نوشتاری را می‌توان در خاطره گویی رزمندگان و در ادامه آزادگان سرافراز حماسه سازی هشت سال دفاع مقدس ایران جستجو کنیم. یکی از مواردی که باعث شد سنت خاطره نویسی در مسیر تولید آثار ادبی کشورمان به نهضتی فراگیر و البته جذاب بدل شود، روایت افرادی است که در کنار لمس واقعیت‌های دوران حماسه سازی دفاع مقدس توانسته اند در فتح و یا شکست های این ایام و یا در دوران سخت اسارت، باز هم نام ایران و ایرانی را با افتخار در جهان ثبت کنند.
نخست آنکه افرادی که دست به خاطره گویی می‌زنند، روایت هایشان دارای چنان کنش‌ها و جذابیت‌هایی است که در حقیقت ستون اصلی، شناسنامه و هویت اثر ادبی آنها را شکل می‌دهد. دو دیگر آنکه جغرافیای اتفاق آن حوادث برای خوانندگان خاطرات دفاع مقدس قابل لمس است، و سوم آنکه جغرافیای آشنا و کاملا قابل درک و همچنین تاریخ اتفاقات، تاریخی کاملا حقیقی و منطبق با تاریخ معاصر کشورمان است.
این سه مولفه باعث شده است که سنت و نهضت خاطره نویسی با وجود عمر کوتاه خود در میان علاقمندان به یار مهربان، یکی از پرمخاطب‌ترین آثار ادبی کشورمان را تشکیل دهد.

** ماجرای آن 23 نفر چیست؟
محور اصلی روایت آن بیست و سه نفر به این شرح است: احمد یوسف‌زاده از اهالی روستای «هور پاسفید» کرمان در شانزده سالگی پس از گذراندن آموزش‌های نظامی بالاخره نامش در فهرست اعزامی‌ها به جبهه قرار می‌گیرد و در عملیات «بیت‌المقدس» شرکت می‌کند. به علت ناکامی «تیپ نور»، خاکریز محاصره شده و او به اسارت درمی‌آید. به علت سن کم و جثه‌ای کوچک «طفل صغیر» نام می‌گیرد. او را به همراه 150 اسیر دیگر به بصره می‌آورند و در حالی که مشغول خوردن نان و سیب‌زمینی بودند فیلمی از آنها گرفته می‌شود؛ وقتی فیلم پخش می‌شود صدام حسین فیلم را می‌بیند و به دستور او اسرای کم سن و سال شناسایی و فهرست 23 نفر تهیه می‌شود.
صدام از طریق تبلیغات می‌خواست وانمود کند که آنها را به زور به جبهه فرستاده‌اند. به آنها لباس نو می‌دهند و به زیارت عتبات عالیه و سپس برای تحقیر کردنشان به شهر‌بازی و پارک می‌برند. از آنها می‌خواهند هر یک در یک ماشین برقی نشسته و با فشار پدال، ماشین را روشن کنند. چندی بعد آنها را به مقر صدام گسیل می‌کنند. صدام که با دختر پنج ساله‌اش بود در طی سخنرانی اعلام می‌کند: «بچه‌های دنیا، بچه‌های ما هستند... ما شما را آزاد می‌کنیم... در آینده وقتی موافقت صلیب‌سرخ جهانی را بگیرم، شما را به کشورتان می‌فرستم... وقتی دکتر و مهندس شدید برایم نامه بفرستید.» بعد صدام از دخترش می‌خواهد لطیفه‌ای تعریف کند که آنها را وادار به خنده کند. اما دختر با گفتن «نُچ» باعث می‌شود آنها ناخواسته لبخندی بزنند و عکاسان در آن لحظه عکس دسته‌جمعی می‌گیرند.
آن 23 نوجوان اسیر را به زندان استخبارات می‌برند و بعد از یک ماه و نیم اسارت به پادگان «الرشید» و پس از آن اردوگاه «رمادی» برده می‌شوند. بعد از مدتی در روزنامه «الثوره» عکس آنها تحت عنوان «پشت در مانده‌ها» چاپ و ادعا می‌شود که ایران از پذیرفتن کودکانی که به زور به جبهه فرستاده‌اند، امتناع می‌کند. اسرا به وسیله رادیو، پیام زنده یاد آیت الله هاشمی رفسنجانی که می‌گوید «اسرای ما کودک نیستند، همه رزمنده‌اند» را می‌شنوند. سپس برای خاتمه دادن به بازی صدام حسین و دیدار با صلیب‌سرخ و بازگشت به اردوگاه دست به اعتصاب غذا در زندان استخبارات بغداد می‌زنند که پس از پنج روز اعتصاب به اهداف خود می‌رسند.

** واگویه های نسل حماسه ساز
یوسف زاده که کتاب «آن بیست و سه نفر» نخستین اثر او در زمینه ادبیات به ویژه ادبیات خاطره‌نگاری جنگ به شمار می رود، تا پیش از این تجربه در حوزه نگارش فعال نبوده؛ اما جذابیت‌های آثار منتشر شده در حوزه خاطرات شفاهی دفاع مقدس پیش از کتاب او و اقبال عمومی نسبت به مقوله ادبیات و سنت خاطره نگاری از یک سو و از سوی دیگر روایت ها و اتفاقات جذابی که او و 22 نفر همراه دیگر در طی هشت سال دوران اسارت که بر آنها گذشت، یوسف زاده را بر آن داشت تا دست به خاطره نگاری و درنهایت مکتوب کردن اتفاقات و حوادثی که در طول دوران اسارت بر آنها رفت، بزند؛ که حاصل آن به کتاب جذاب «آن بیست و سه نفر» ختم شد.
کتاب «آن بیست و سه نفر» بیانگر رویکرد اعتقادی، معنوی، عاطفی و همچنین نگرش اجتماعی نوجوانان 15 تا 17 ساله ای است که در روزهای حماسه سازی فتح خرمشهر توسط لشکر حزب بعث اسیر می ‌شوند و بهترین سال‌های عمر نوجوانی و جوانی خود را در زندان های صدام پشت سر می‌گذارند. در حقیقت آنچه که مخاطب در مواجهه با کتاب «آن بیست و سه نفر» با آن رو به رو می‌شود بخشی از واگویه های نسلی است که به پشتوانه آنها حماسه سازی هشت سال دفاع مقدس و ثمره آن که دفاع از خاک، ناموس، هویت و شناسنامه ملی ایرانیان بود متجلی شد.
آنچنان که پیشتر نیز ذکر شد کتاب خاطرات «آن بیست و سه نفر» تنها مربوط به هشت ماه از دوران اسارت یوسف زاده و 22 نفر نوجوان همراه او در طی دوران هشت ساله اسارت شان در زندان‌های رژیم بعث است. طبق گفته یوسف‌زاده قرار است که این روایت هشت سال اسارت در شکل سنت ادبیات خاطره نگاری در قالب سه جلد به چاپ برسد.
جلد نخست آن یعنی کتاب «آن بیست و سه نفر» روایت کننده هشت ماه نخست اسارت این نوجوانان است که در سال 1393 به چاپ رسیده است. جلد دوم این کتاب با عنوان «اردوگاه اطفال» در اردیبهشت ماه امسال (1397) به چاپ رسید و در اختیار علاقمندان به حوزه ادبیات خاطره‌نگاری و تاریخ شفاهی حماسه سازی هشت سال دفاع مقدس قرار گرفت. کتاب «اردوگاه اطفال» بازه زمانی دو سال دیگر از اسارت احمد یوسف زاده و دوستان و همسنگران او را روایت می‌کند.
کتاب نخست - آن بیست و سه نفر - بیشتر به دوران اسارت یوسف زاده در اردوگاه «رمادی»، کتاب دوم - اردوگاه اطفال - به دوران اسارت دو ساله در اردوگاه «بین‌القفسین» و در نهایت جلد سوم این اثر که یوسف زاده در حال نگارش آن است به دوران اسارتش در زندان «موصل» اشاره دارد.

** تحسین و تقریظ مقام معظم رهبری
پایان این گزارش را به یادداشت و تقریظ حضرت آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری از این کتاب و تحسین ایشان از شکل و نحوه روایت کتاب «آن بیست و سه نفر» اختصاص می دهیم.
رهبر معظم انقلاب در یادداشت تجلیل از کتاب «آن بیست و سه نفر» فرموده‌اند: در روزهای پایانی سال 93 و آغازین 94 با شیرینی این نوشته شیوا و جذاب و هنرمندانه، شیرین‌کام شدم و لحظه‌ها را با این مردان کم‌سال و پرهمت گذراندم. به این نویسنده خوش‌ذوق و به آن بیست و سه نفر به دست قدرت و حکمتی که همه این زیبائی‌ها پرداخته سرپنجه معجزه‌گر اوست درود می‌فرستم. یک‌بار دیگر کرمان را از دریچه این کتاب، آنچنان که از دیرباز دیده و شناخته‌ام، دیدم و منشور هفت رنگ زیبا و درخشان آن را تحسین کردم.
فراهنگ**ا.خ** 9053